Wrażliwość to cecha, której intensywnością jesteśmy obdarzeni w różnym stopniu. Jedni bardziej, inni mniej. Bardzo dobrze, że tak jest, dzięki temu różnimy się, a każdy z nas jest niepowtarzalny. Na świecie są osoby, które tej wrażliwości mają szczególnie dużo – tak, że uznaje się, że posiadają cechę o nazwie wysoko wrażliwość. Dotyczy to około 15% ludzkości.
Ja, Barbara Garczyńska, jestem osobą wysoko wrażliwą. W tym roku wrażliwość to moje słowo roku. Poniżej podzielę się częścią swojej wiedzy w tym temacie: co to jest WWO i WWD, skąd wiem to co wiem, co zrobić, kiedy my lub ktoś nam bliski dowiaduje się, że jest osobą wysoko wrażliwą, czy dzieci mogą być wysoko wrażliwe? Zapraszam do czytania
Co to jest ta wysoko wrażliwość?
Wysoko wrażliwość to cecha osobowości. Polega na posiadaniu wrażliwego układu nerwowego. „To cecha normalna i zasadniczo neutralna” (Elaine N. Aron). Ludzie nią obdarzeni nazywani są jako wysoko wrażliwe osoby, w skrócie WWO. Angielski skrót to HSP, czyli Highly Sensitive Person. Życie osoby z tą cechą polega na tym, że rejestruje ona więcej bodźców. Ma to ścisły związek z układem nerwowym, który jest bardziej delikatny.
Obecnie według najnowszych badań naukowych dysponujemy akronimem DOES, za pomocą którego można opisać osobę wwo:
D (ang. depth of processing) oznacza głębię przetwarzania. Osoby wwo charakteryzują się tym, że przed przystąpieniem do działania, zastanawiają się i obserwują. Przetwarzają wszystko głębiej niż inni. Robią to świadomie bądź nie zdając sobie z tego sprawy.
O (ang. overstimulation) czyli przestymulowanie – oznacza to, że osoby WWO często z racji nadmiaru bodźców doznają przesytu. Chodzi o to, że poświęcając wszystkiemu większą uwagę, osoby WWO szybciej czują zmęczenie.
E (ang. emotional reactivity) mówi o empatii i mocniejszych reakcjach emocjonalnych osób wysoko wrażliwych. Wzmacniają one spostrzegawczość i wspierają w uczeniu się. Każde zdarzenie, sytuacja czy fakt wiąże się z emocjami. WWO czują zarówno swoje emocje, jak i są niezwykle wyczulone na emocje innych osób.
S (ang. being sensitive) oznacza bycie bardziej wrażliwym na subtelności otaczającego świata.
Oczywiście akronim DOES to tylko wskazówki. W zależności od sytuacji i od osoby, intensywność reakcji u WWO może być naprawdę różna. Wysoko wrażliwość dotyczy oby płci, co znaczy, że mężczyźni także mogą być wysoko wrażliwi. Mimo, że stereotypowo to kobiety są wrażliwsze, może zdarzyć się, że trafimy na mężczyznę znacznie bardziej wrażliwego niż przeciętna kobieta.
Jak sprawdzić, czy jestem wysoko wrażliwa / wysoko wrażliwy?
Dr Elaine N. Aron, psycholog i psychoterapeutka, sama będąc osobą wysoko wrażliwą odkryła i nazwała tę cechę. Stworzyła także test, który może pomóc Ci odkryć czy WW dotyczy także Ciebie. Test w całości znajduje się w jej książce i ma 23 pytania. Dwanaście twierdzących odpowiedzi sprawia, że prawdopodobnie jesteś osobą wysoko wrażliwą. Poniżej znajdziesz kilka pytań zaczerpniętych z niego. Jednak, jak zaznacza autorka pod testem, „żaden test nie jest dość wiarygodny, by na jego wynikach opierać swoje życie”. Może być tak, że tylko jedno lub kilka będzie pasować do Ciebie, a Ty czujesz, że jesteś wysoko wrażliwa i masz prawo określać tak siebie.
| Podlegam wpływowi nastrojów innych ludzi. | Tak | Nie |
| Głośne dźwięki sprawiają mi dyskomfort. | Tak | Nie |
| Głód wywołuje u mnie silną reakcje, tak że tracę koncentracje czy pogarsza się mój nastrój. | Tak | Nie |
| Mam wrażenie, że w dzieciństwie rodzice nauczyciele lub rodzeństwo postrzegali mnie jako wrażliwego czy nieśmiałego. | Tak | Nie |
| Zmiany w moim życiu wytrącają mnie z równowagi. | Tak | Nie |
| Bardzo dbam, by uniknąć pomyłek czy zapominania o czymś. | Tak | Nie |
| Celowo unikam oglądania filmów i programów telewizyjnych pokazujących sceny przemocy. | Tak | Nie |
| Kiedy podczas wykonywania zadania muszę z kimś rywalizować lub jestem obserwowany, bardzo się denerwuję i radzę sobie gorzej niż normalnie. | Tak | Nie |
| Odczuwam nieprzyjemne pobudzenie, kiedy wokół mnie dużo się dzieje. | Tak | Nie |
| Gdy ludzie nie czują się komfortowo w miejscu, gdzie przebywają, zwykle wiem, jak temu zaradzić. | Tak | Nie |
| Do głębi porusza mnie muzyka i sztuka. | Tak | Nie |
| Jestem sumienny. | Tak | Nie |
| Jestem czuły na działanie kofeiny. | Tak | Nie |
Wysoko wrażliwość u dzieci
Wysoko wrażliwość jest dziedziczna, a sygnały o tym, czy dziecko odziedziczyło cechę, można zauważyć już w dzieciństwie. Takim dzieciom częściej przeszkadzają metki w ubraniach, są bardziej podatne na stres, źle znoszą zmiany w planie dnia, otoczeniu. Intensywnie odczuwają hałas i zapachy. Lubią jeść stale to samo jedzenie, w tym samym miejscu. Choć niekiedy wysoko wrażliwość w dzieciństwie mylona jest z nieśmiałością, to nie zawsze te ciche dzieci. Czasem wręcz przeciwnie. W okresie niemowlęcym mogą potrzebować stałej obecności jednego z opiekunów, ale nie musi tak być. Między wysoko wrażliwym rodzicem a wysoko wrażliwym dzieckiem może wytworzyć się szczególnie bliska więź. Im szybciej dowiemy się, że dziecko jest wysoko wrażliwe, tym lepiej, tym prędzej będziemy mogli pomóc mu oswoić się z cechą i skutkami, jakie niesie dla jego codzienności. Te dzieci, tak samo jak wszystkie, potrzebują ochrony i akceptacji takimi, jakimi są.
„Kiedy nie dostajemy tego, czego nam potrzeba, karmimy się tym, co udaje nam się znaleźć”
Elaine N. Aron
Potrzeby wysoko wrażliwych dzieci są jakby rozszerzoną wersją dziecięcych potrzeb. Różnica polega na tym, że jest ich nieco więcej i że często są znacznie intensywniejsze.
Te dzieci to jakby orchidee – wspaniale rozkwitnąć mogą, mając do tego specjalne warunki.
Te potrzeby wynikają z opisu WWO, czyli akronimu DOES. Szybciej się męczą, mocniej odczuwają zmiany, trudniej radzą sobie z emocjami, ale także zauważają, kiedy komuś coś się dzieje, łatwiej rozpoznają uczucia innych ludzi.
Świat i kultura trochę inaczej traktują wrażliwe dziewczynki (z aprobatą) a inaczej chłopców (z naganą lub politowaniem), dlatego tym bardziej trzeba być czujnym, mając w rodzinie wrażliwego chłopca.
Wysoko wrażliwe dzieci nie są ani gorsze, ani lepsze od nie-WWD, odbierają wszystko po prostu trochę inaczej. Przebywając z nimi i będąc ich opiekunem, trzeba pamiętać o regulacji pobudzenia. To, co dorosły może zrobić sam, w tym wrażliwym dzieciom można i trzeba pomóc. Elaine N. Aron w swoich książkach podaje wiele propozycji, a w jednym miejscu zebrała listę prostych fizycznych strategii do działania w trudnych sytuacjach pobudzenia:
- zmień miejsce,
- wyjdź na spacer,
- napij się wody,
- zamknij oczy,
- zmień postawę ciała,
- poruszaj się,
- zrób sobie przerwę.
Niby nic specjalnego, ale czasem tylko tyle wystarczy, by uspokoić siebie i dziecko. Bycie WWD lub WWO NIE JEST CHOROBĄ. Nie da się tego wyleczyć, tak jak nie da się wyleczyć z tego, że mamy niebieskie oczy, czy tego, że mamy łatwość do nauki języków bądź takiej łatwości nie mamy. Przez to NIE WYMAGA lekoterapii, ani psychoterapii, ani jakiejkolwiek terapii. Choć czasem cecha ta wiąże się z jednostkami chorobowymi, której terapii potrzebują.
Jedno z moich dzieci jest WWD, dlatego ciągle zgłębiam ten temat. Cieszy mnie to, a jednocześnie relacja z nim jest dla mnie bardzo wymagająca.
Książki o wysoko wrażliwości
Pierwszą książkę, jaką przeczytałam o wysokiej wrażliwości było:
Z perspektywy czasu myślę sobie, że bardzo dobrze, że od niej zaczęłam. Była lekka, wzruszająca, a jednocześnie odkryłam dzięki niej, że jestem posiadaczką tej cechy. Dowiedziałam się z niej wielu rzeczy o WWO, a także dostałam podstawowe wskazówki, na co trzeba szczególnie uważać będąc WWO. Na potrzebę głodu, odpoczynku, ilości bodźców. Wielokrotnie wspominane tam nazwisko twórczyni pojęcia i nosicielki cechy wysokiej wrażliwości Elaine N. Aron doprowadziło mnie do kolejnych książek:
Co zrobić, kiedy dowiadujemy się, że jesteśmy wysoko wrażliwi?
Po pierwsze nie panikować. Pamiętam, że kiedy ja dowiedziałam się, że jestem wysoko wrażliwa, to jak na wrażliwca przystało, zalała mnie fala emocji. Czułam splot tak wielu sprzecznych ze sobą uczuć, że nie wiedziałam co mam ze sobą zrobić. Kiedy dowiadujesz się, że to co inni do tej pory określali jako nadwrażliwość, jest normalne, możesz… mieć roller-coaster uczuć. Naprawdę to, że wyczuwasz więcej, myślisz o tysiącu rzeczy, nagromadzenie bodźców przytłacza Cię, zamiast pobudzać do działania, jest normalne i możesz taka / taki być. Co więcej, są inni ludzie postrzegający rzeczywistość podobnie.
Kiedy dowiadujesz się, że jesteś osobą wysoko wrażliwą, możesz: odetchnąć z ulgą, rozpłakać się, zasmucić się, ucieszyć się, być przerażona, skołowana, zaciekawiona, zestresowana, rozbawiona, wzruszona, mieć poczucie niesprawiedliwości, żal, złość, rozczarowanie, radość, uniesienie, poczucie wyróżnienia i obdarowania. Pozwól sobie nareszcie na wszystkie uczucia, jakie do Ciebie przychodzą. Masz prawo to wszystko odczuwać bądź tylko cześć lub tylko jedno uczucie. Każdy ma inną historię i to ona zdeterminuje, jaka będzie nasza pierwsza reakcja, a potem możemy zgłębiać tę cechę. Dowiadując się coraz więcej możemy znacznie zneutralizować negatywne skutki bycia WWO, a jednocześnie czerpać coraz więcej korzyści z pozytywnych skutków. Im więcej wiemy o sobie i o tej cesze, tym łatwiej jest nam wracać do dobrostanu. Ja odkryłam, co mi pomaga. Moje sposoby znajdziesz we wpisie Techniki relaksacyjne.
Co, jeśli ktoś nam bliski okazuje się być wysoko wrażliwą osobą?
Kiedy twój brat, siostra, mąż, przyjaciel mówi ci, że jest wysoko wrażliwą osobą, to możesz mu pogratulować. Serio. Otrzymanie tej cechy może być przekleństwem, a może być błogosławieństwem. Dużo zależy od osoby ją posiadającej, ale także od ludzi, które ją otaczają. Jeśli wrażliwiec dostanie wsparcie, może się okazać bardzo cenną osobą w rodzinie, paczce przyjaciół bądź zespole pracowniczym. To znaczy, cenny może być tak czy siak, ale może dawać wam wartość swoim postrzeganiem świata. Możesz także zapytać, na czym jego wrażliwość polega. Wrażliwość to cecha wspólna dla WWO, ale ma ona wiele niuansów, niektórzy są bardziej wrażliwi na dźwięki inni na zapachy bądź światło. Jeśli osoba dopiero się dowiedziała, że nosi tą cechę może jeszcze nie do końca wiedzieć jak regulować sobie poziom bodźców, a jednocześnie może być sumienna i starać się empatycznie dbać o potrzeby innych zapominając o sobie. Warto takim osobą przypominać:
- Jeśli jesteś zmęczona, idź odpocząć.
- Kiedy ostatnio jadłaś? Możesz coś zjeść.
- Jutro też jest dzień, możesz skończyć jutro.
- Czy nie jest za głośno?
- Czy światło nie jest za ostre?
- Wolisz zadzwonić czy napisać?
Są też słowa, zdania, które zamykają, smucą i dają poczucie wyobcowania osobom wrażliwym. Najgorsze, co wysoko wrażliwa osoba może usłyszeć to:
- przewrażliwiona jesteś,
- nie psuj zabawy,
- weź ty zawsze musisz być taka dzika,
- nie bądź nieśmiała,
- szkoda, że nie chcesz.
Kiedy wrażliwa osoba odmawia, mówiąc, że nie czuje się na siłach, to znaczy, że naprawdę nie może. Jeśli coś ją porusza, wzrusza, boli, to znaczy, że tak jest, a słowa, żeby przestała lub właśnie ocena, że jest przewrażliwiona, nie pomogą ani nie sprawią, że przestanie tak czuć. Tak samo, jeśli zatniemy się w palec, to jakiekolwiek słowa nie zatamują krwawienia. Trzeba coś zrobić. Tak samo przy przebodźcowaniu, głodzie, zmęczeniu – żadne „weź, przestań”, nic nie zmienią. Trzeba coś zrobić.
Podsumowując poemat o wysoko wrażliwych osobach…
Wysoko wrażliwość to całkiem normalna cecha. Dotyczy kobiet i mężczyzn. Jest dziedziczona i zauważalna już w dzieciństwie. Posiada ją około 15 % ludzkości. Osoby takie są empatyczne i wszystko postrzegają przez pryzmat emocji, łatwo ulegają przebodźcowaniu, ale i łatwo wyczuwają subtelności, są spostrzegawcze, sumienne i dokładne. Każda WWO różni się od innej i od Ciebie – i to jest piękne.
Gratulacje, jeśli jesteś wysoko wrażliwą osobą.
Gratulacje, jeśli masz w swojej rodzinie, paczce znajomych osobę wysoko wrażliwą.
Artykuł został napisany na podstawie informacji z książki:
Elaine N. Aron – Wysoko wrażliwi jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza
Uważasz ten wpis za wartościowy?
Możesz postawić mi wirtualną kawę ?
